آخرین وضعیت نوسانات تراز آب خزر/تحلیل تراز آب دریا با حلقه‌ درخت

اختلال در چرخه آب، غرقابی تاسیسات دریایی و نفوذ آب شور به آبهای شیرین از جمله عواقب پیشروی آب دریای خزر است که در این راستا محققان دانشگاه انگلستان با استفاده از حلقه های درختان به تحلیل بحرانهای طبیعی از جمله تراز آب پرداختند.

به گزارش خبرنگار مهر، دریای خزر بزرگترین دریاچه جهان است که با دریاهای آزاد ارتباط ندارد. جدایی این دریاچه از دریاهای  آزاد به این مهم منجر شده است که سطح این دریا در یک دوره زمانی چند ساله به آرامی افزایش یافته و هنگامی که به حداکثر ارتفاع خود می رسد با همین آهنگ رو به کاهش می گذارد که این امر به ایجاد پدیده ای به نام تراز آب دریای خزر منجر شده است. تغییرات آب ورودی رودخانه های منتهی به دریا و شدت تبخیر از جمله دلائلی است که توسط کارشناسان برای تغییرات تراز آب دریای خزر عنوان می شود. نوسانات شدید تراز آب در بعضی از دوره های زمانی باعث ایجاد خسارت های زیادی در کشورهای حوزه دریای خزر شده است. در ایران نیز آثار مخرب بالا آمدن آب دریا در سواحل شمالی طی سال های 1373 تا 75 مشهود است و عواقب آن نیز همچنان دامنگیر ساحل نشینان بوده که برخی از این عواقب در کوتاه مدت قابل جبران نیست.  مطالعات آماری بلند مدت نوسان های تراز آب دریا تاکنون ما را به پیش بینی درست بالا و پایین آمدن آب دریا قادر نکرده است به گونه ای که دکتر حمید علیزاده رئیس پژوهشکده علوم دریایی موسسه ملی اقیانوس شناسی در گفتگو با مهر با تاکید بر اینکه پیش بینی های روند تغییرات آب دریای خزر در حد چند ماه است یادآور شد که در کلیه محیطهایی که شرایطی مشابه دریای خزر دارند پیش بینی ها تنها برای چند ماه است. وی با تاکید بر اینکه 70 درصد از تغییرات اقلیم کشور متاثر از تغییرات اقلیم اقیانوس اطلس و دریاهای وابسته به آن است گفت: برای برآورد تغییرات آب دریای خزر علاوه بر تغییرات اقلیم باید اثرات چرخه آب دریای خزر را مورد توجه قرار دهیم چراکه در صورتی که چرخه آب دریا سریع باشد به دلیل آنکه آب سرد در سطح قرار می گیرد، میزان تبخیر کاهش می یابد از این رو سطح آب افزایش می یاید. بررسی داده ها آمار بلندمدت تراز آب دریای خزر نشانگر آن است که در سال آبی 1355 تا 1356 سطح تراز آب به پایین ترین مقدار خود یعنی به منهای 44. 28 متر رسید و پس از آن روند افزایشی خود را آغاز کرد به گونه ای که در میان سال های آبی 1373 تا 1374 بیش از 2.3 متر افزایش یافت. تراز سطح آب در طول سالهای بعد، دارای افت و خیزهای مختصری بوده و مجددا از سال آبی 1379 تا 1380 تراز سطح آب شروع به افزایش کرده و تا پایان سال آبی 1384 تا 1385 حدود 20 سانتیمتر افزایش یافت.

 نوسان های سطح آب دریای خزر از سال 1305 تا پایان سال 1385

عمده آب دریای خزر از حوزه "ولگا" است که مساحتی به اندازه ایران دارد در صورتی که بارندگی در این حوزه زیاد باشد با افزایش سطح آب در این دریا مواجه هستیم. علاوه بر حوزه رود ولگا، تغییرات اقلیم در اقیانوس آتلانتیک و دریای سیاه نیز روی دریای خزر تاثیر دارد از این رو برای پیش بینی روند تغییرات در دریای خزر باید تغییرات اقلیم در اقیانوس اطلس شمالی را مورد بررسی قرار گیرد.

برای بررسی و تحلیل میزان جابجایی آب دریای خزر تاکنون روشهای مختلفی ارائه شده است ولی اخیرا دانشمندان دانشگاه برونل انگلستان با استفاده از حلقه های درختان درصدد تحلیل وقایع طبیعی چون توفانها، آتشفشانها، زمین لغزش ها و تراز آب شدند.

این محققان امیدوارند با به دست آوردن شواهدی بتوانند در ایران از طریق حلقه های درختان تراز آب دریای خزر را تحلیل کنند.   

ظهور علم نوین برای تحلیل بحرانهای طبیعی

اندی مور پژوهشگر دانشگاه برونل انگلستان در گفتگو با خبرنگار مهر، تحلیل حلقه های درخت را علمی میان رشته ای توصیف کرد و اظهار داشت: این رشته علمی از علوم اکولوژی، بیولوژی و مخاطرات طبیعی بهره می گیرد و به تحلیل ریسک وقوع مخاطرات طبیعی می پردازد.

وی با بیان اینکه این علم به تحلیل وقوع بحرانهایی چون فوران آتشفشانها، زمین لغزشها، تراز آب دریاها، توفان و سیل می پردازد خاطرنشان کرد: مطالعات بحرانهای طبیعی از طریق حلقه های درخت در آمریکا و اروپا آغاز شده است. در این تحقیقات سعی می شود تا با تحلیل حلقه های درختان حوادث طبیعی که در گذشته رخ داده است را تحلیل کنیم.

پژوهشگر دانشگاه برونل انگلستان در اختیار داشتن اطلاعات پدیده های طبیعی منطقه را از پیش نیازهای این مطالعات دانست و یاداور شد: با استفاده از این علم و داده های ثبت شده حتی می توان تراز آب دریای خزر را تحلیل کرد.

وی همچنین با تاکید بر اینکه علم حلقه های درخت برای تحلیل بحرانهای طبیعی علم نوینی است، ادامه داد: در حال حاضر تحقیقاتی در این زمینه در دستور کار قرار دارد از این رو به صراحت نمی توان پاسخ درستی در خصوص رابطه حلقه های درخت و بحرانهای طبیعی ارائه داد. ما امیدواریم با ادامه این تحقیقات بتوانیم به پاسخ منطقی دست یابیم.

مور به جزئیات این تحقیقات اشاره کرد و توضیح داد: درختان دارای حلقه هایی هستند که از آنها برای تعیین سن آنها استفاده می شود میزان رشد و از بین رفتن این حلقه ها نشان دهنده وقوع یکسری حوادث طبیعی است که با مطالعات آنها می توان به این وقایع پی برد. از این طریق می توان وقوع پدیده های طبیعی چون آتشفشان، زمین لغزش، توفانها و یا تراز آب دریا را تحلیل کرد.

 

این محقق ادامه داد: با استفاده از علم دیرینه شناسی و مقایسه درختان نابود شده و درختان زنده می توان پی برد که چه زمانی پدیده های طبیعی رخ داده است. این مطالعه همچنین در زمینه تراز آب نیز کاربرد دارد. از این طریق می توان سطح تراز آب را تعیین کرد.

وی با تاکید بر اینکه با کمک علم دیرینه شناسی و حلقه های درختان می توان میزان تغییرات تراز آب در دریای خزر تحلیل کرد، اضافه کرد: این علم در ایران ناشناخته است و امیدواریم با پیدا کردن شواهد در سواحل ایران با همکاری مشترک، این علم را در ایران در زمینه بررسی و تحلیل تراز آب در دریای خزر اجرایی کنیم.

 

-------------------------
 گزارش: مریم رضایی