شناخت اکوسیستم و انواع آن

شناخت اکوسیستم وانواع آن

اکوسیستم بستگی نزدیکی با محیط زیست دارد، برای آن که بتوان درک بهتری از محیط زیست و انواع آن داشت، آگاهی یافتن از اکوسیستم ضروری است. در ضوابط و مقررات ملی و بین المللی زیست محیطی نیز به این نکته توجه شده است و در کنار محیط زیست از اکوسیستم نیز سخن به میان آمده است.  

خاستگاه اکوسیستم دانشی بنام اکولوژی (Ecology) یا بوم شناسی است که ابزار علمی شناخت محیط زیست طبیعی نیز محسوب می شود.

تعریف اکوسیستم Ecosystem
    از آنجا که واژه های علمی اصولاً دارای معانی لغوی و اصطلاحی هستند وبرای ورود به نقش موضوعات مربوط به آنها ابتدا باید از این معانی آگاهی پیدا کرد، بنابر این پیش از آن که نقش و منزلت اکوسیستم در مقررات
    زیست محیطی مورد بررسی قرار گیرد، لازم است که در آغاز به بررسی معانی دوگانه یاد شده پرداخت.
    اکوسیستم: لغتی است که از دو کلمه (اکو) و (سیستم) تشکیل شده و از یک صفت و یک اسم ساخته شده است. اکو (ایکوس) به معنای مسکن، خانه، محل زندگی و سیستم به معنای نظام است، پس در لغت می توان اکوسیستم را نظام محل زندگی (اعم از جاندار و بی جان) نامید.
    اکوسیستم یک نظام اکولوژیک است و به منزله یک واحد اساسی در اکولوژی به شمار می رود، در قالب عبارات گوناگون تعریف شده است. اکوسیستم مجموعه جان دار و غیر جان دار محیط در یک ناحیه معین است که در چرخه ای، به ساختن و مبادله مواد غذایی و انرژی مشغول هستند، به عبارت دیگر در هر ناحیه ای از طبیعت که موجودات زنده و عوامل غیر جاندار محیط در حال تعادل و تاثیر متقابل بر روی یکدیگر بوده و به مبادله مواد بین یکدیگر مشغولند، یک نظام اکولوژیک یعنی اکوسیستم وجود دارد.
    
    انواع اکوسیستم
    درباره اکوسیستم، طبقه بندی های گوناگونی از سوی متخصصین به ویژه دانشمندان علوم زیستی و بیولوژی ارائه و برای آن انواع مختلفی ترسیم شده است. به برخی از این موارد به طور خلاصه اشاره می شود.
    اکوسیستم خشکی: که در بسیاری از موارد به آن »بیومز« Biomes نیز گفته می شود. این نوع از اکوسیستم خود نیز دارای شاخه های مختلفی است، مانند اکوسیستم جنگل، اکوسیستم مرتع، اکوسیستم کویر، بیابان، حیات وحش و مانند آن.
     اکوسیستم دریایی: این نوع از اکوسیستم نیز دارای شاخه های فرعی متعدد است. از جمله این شاخه ها می توان از اکوسیستم آب های شیرین، اکوسیستم دریاها، دریاچه ها، مرداب ها، باتلاق ها و مانند آن نام برد.
    اکوسیستم های بزرگ و اکوسیستم های کوچک بر حسب سطح گستره اکوسیستم طبقه بندی می شوند.
    اکوسیستم های بزرگ مانند اقیانوس ها، جنگل ها، کویرهای بزرگ، و اکوسیستم های کوچک مانند قسمتی از یک کویر یا جنگل و یا یک استخر، یک مزرعه و یا یک گل خانه هستند.
     اکوسیستم های باز و بسته که بر مبنای شکل ظاهری، اعمال و مانند آنها طبقه بندی می شوند.
    اکوسیستم های طبیعی از نظر وضعیتی که دارند ممکن است برهم خورده یا برهم نخورده باشند. به آن بخش از سیستم طبیعی که بشر با استفاده و برخورداری از وسایل یا فن آوری در آن تصرف کرده و شکل آن را تغییر داده، اکو سیستم های برهم خورده گفته می شود. حتی اقداماتی مانند رفت و آمد، لگدمال کردن، ریختن زباله و مانند آنها نیز سبب به وجود آمدن این گونه از اکوسیستم هاست.
    
    آلودگی و اثرات اکولوژیکی
    از نظر تاریخی، تخریب مستقیم زمینه های فیزیکی و سیستم های بیولوژیکی همراه با آن، بیشترین عوامل تغییرات زیست محیطی بوده اند. با این حال با انقلاب صنعتی و تکنولوژیکی در مقیاس وسیع، انسان مقادیر زیادی انرژی و مواد را مصرف کرده و به محیط زیست جاری می کند. مواد استخراجی، تصفیه شده و پس از تبدیل به محصولات مصنوعی در هوا، آب و زمین رها می شود. بسیاری از این محصولات فرعی و یا مواد زاید بی نهایت سمی است و در شرایطی که احتیاط های لازم و کافی در مورد آنها اعمال نشود، می توانند اثرات مخربی بر محیط زیست وارد آورند.
    ظرفیت اکوسیستم در حل مواد زاید بستگی به مشخصات اکو سیستم و ماهیت و غلظت آن مواد دارد. محیط های زیستی گرم و مرطوب معمولاً بیشترین ظرفیت را در تبدیل مواد دارند و پراکندگی انرژی مواد (آلی و غیر آلی) در آنها متفاوت و سریع است. مناطق سرد و خشک کمترین ظرفیت را از این نظر دارند.
    مواد تجزیه پذیر یا غیر سمی (آلی و غیر آلی) به شرط اینکه میزان ورودی آنها از حد تجزیه پذیری و پراکندگی فراتر نرود در محیط زیست طبیعی تجزیه می شوند. اما در مورد مواد تجزیه ناپذیر (همچون فلزات و عناصر کمیاب، آفت کش ها و مواد رادیواکتیو) به علت این که این مواد یا تجزینه نمی شوند و یا به آهستگی توسط فرآیندهای طبیعی قابل تجزیه هستند، در طول زمان انباشته می شوند. علاوه بر این در بیشتر مواقع این مواد با سایر مواد شیمیایی موجود در محیط زیست ترکیب شده و ترکیبات سمی و خطرناک تری را ایجاد می کنند.