جزیره حرارتی ویا وارونگی دما در شهرها:

جزیره حرارتی ویا وارونگی دما در شهرها:

هرچند هواریزها (آئروسلها)وذرات معلق درهوا منشا طبیعی دارند،که حاصل آتشفشانها ،گرد غبار حاصل از باد.اما مقداری زیادی از مواد معلق توسط فالیعتهای صنعتی انسان وآرد جو می شود.

این ذرات نقش مهمی درتغییرات آب وهوای کره زمین دارند:1.این ذرات درهوا باانعکاس پرتوهای خورشیدی به خارج جو می شود وباعث سرد شدن زمین می شود.

2.باجذب انرژی خورشید،موجب گرم شئن هوای کره زمین می شود.

وارونگی دما می تواندبه دلایل زیر ایجاد شود:

1.هنگامی که هوا نزدیک زمین خیلی سریعتر از هوا قسمت بالایی سرد می شود،معمولا هوای مجاور زمین سرد به سرعت گرمای خود را ازدست می دهد.

2.هنگامی که یک لایه هوای گرم از روی زمین سرد عبور می کند.

3.تلاطم

4.گرم شدن هوا به علت فرونشینی یا پایین افتادن توده های هوا.

هرچندبعدازانقلاب صنعتی درجهان هرروزبه این ذرات درشهرهای بزرگ صنعتی افزوده میشوداثرات جدی ان درزندگی بشر وتغییرات اب وهوای کره زمین مشهوداست.

ونقش انسان درالوده کردن جوزمین بسیارمشهوداست.که این الودگی درشهرهای بزرگ به وجوداورنده پدیده اقلیمی به نام وارونگی دما به ارتفاع (inversion) میشود.

این پدیده اقلیمی بیشتردرروزها وشبهای صاف زمستان رخ می دهدکه یک هوای پایدار یا انتی سیکلون مستقر باشد.

این پدیده براثرفرونشینی هواسردوالوده وسنگین درسطوح پایینی جو وقرارگیری هوای گرم درارتفاع وبالای این هوا سنگین.درنتیجه به علت هوای پایدار باعث میشودکه هیچ امکانی برای مخلوط وتهویه هوادراین گونه محلها وجودنداشته باشد این شرایط حتی به شرایط ارتفاعات وپوشش گیاهی هم ارتباط دارد.واین پدیده به کرات درشهرهای بزرگ مشاهده شده ازجمله تهران امامیتوان 4علت عمده دربروزاین پدیده درشهرهانام برد:

1-مصالحی که شهرازانها ساخته میشودوظرفیت گرمایی(قابلیت ذخیره گرما)بالایی دارند.این مصالح همچنین سطوح غیرقابل نفوذی ایجادمی کنند.که بارش شهر را سریعا وقبل ازاینکه بتواند تبخیر شود به خارج از شهر منتقل می کند.

2-صنایع،وسائط نقلیه موتوری وگرمای خانگی مقدارزیادی ازگرمارابه داخل جوشهرازادمی کنند.الودگی هوامانع تابش های موج بلندمیشود.

مطالعات نشان می دهدکه بزرگی انرژی تولیدشده توسط فعالیتهای انسان درنواحی شهرها وکلان شهرهامیتواندبه اندازه بخش قابل توجهی ازانرژی دریافتی ازخورشیدتوسط زمین باشد.

3-یکی ازدلایل بسیارارزشمنداین است که لایه (پوتو)است که الودگی روی شهر می باشدکه عمدتاشامل ذرات ریزمعلق،دود،بخاراب،دی اکسیدکربن،ودیگرگازهای الوده کننده هوامیشوند.این ذرات وگازهاباجذب قسمتی ازتابش موج بلند ساطع شده ازسطح شهروانتشارمجددقسمتی ازان به سطح زمین عامل مهمی درافزایش وتقویت این پدیده می باشد.

4-مقداری هم ازاین عوامل براثرساختار سه بعدی شهرمی باشد.

دیوارهای عمودی ساختمانهای شهراجازه فرارتابش رابهان سهولتی که درمناطق مسطح صورت میگیردنمیدهد.این اضلاع وساختار سه بعدی گرمای ذخیره شده شان رامنتشرمی کنند،که به جای این که این گرمابه سمت بالا برود مجددابین ساختمانها تابیده می شوندورونداتلاف گرمارا اهسته می کند.

این ساختمانهای بلندشهری همچنین سبب تغییر جریان هوا وباد می شوند باکاهش سرعت باددرداخل شهرهاتهویه هوانیزکندتر شده ومانع ورود هوای سرداطراف به داخل شهرمی شوند.چون هوای سرداطراف که واردشهرمیشوندباعث کاهش دمای بالای مرکزشهر می شوندودرنتیجه وارونگی دماراازبین می برنندسرعت باد برای ازبین بردن این پدیده به اندازه شهر بستگی دارد.

نگارنده:علی محمدپورزیدی دانشجوی ارشد اقلیم شناسی دانشگاه ازادچالوس.

منبع:تغییراقلیم.دکترقاسم عزیزی.نشرقومس.چاپ اول 1383

هواواقلیم شناسی.دکترامین علیزاده.دکتر غلامعلی کمالی .دکترفرهادموسوی .دکترمحمدموسوی بایگی.انتشارات فردوسی مشهد.چاپ سیزدهم .زمستان1388